Gruźlica

Gruźlica

Zdjęcie: Prem Hessenkamp

Gruźlica

Gruźlica, światowy kryzys zdrowotny, jest jedną z najbardziej śmiertelnych chorób zakaźnych na świecie. W 2021 roku zmarło na nią 1,6 mln osób.

Przestarzałe metody leczenia oraz brak skutecznej szczepionki utrudniają kontrolowanie światowej epidemii gruźlicy. Jednak w ostatnich latach poczyniono pewne postępy. Po raz pierwszy od ponad 50 lat pojawiły się nowe leki oraz przeprowadzono badania nad krótszym leczeniem gruźlicy lekoopornej. 

Nowoczesne leki i diagnostyka mogą znacznie ograniczyć zasięg gruźlicy, ratując życie pacjentów i podnosząc ich jakość życia w trakcie leczenie. Do ich upowszechnienia konieczne jest jednak obniżenie cen leków i testów oraz dalsze badania i rozwój. 

  • W 2021 roku

    15 400 
    pacjentów rozpoczęło leczenie gruźlicy w programach Lekarzy bez Granic 

  • W tym samym roku

    1 840 
    osób rozpoczęło leczenie gruźlicy lekoopornej w programach Lekarzy bez Granic 

Kilka faktów o gruźlicy

Gruźlica jest chorobą zakaźną wywoływaną przez prątek gruźlicy, Mycobacterium tuberculosis. Najczęściej atakuje płuca, ale może rozwijać się również poza nimi.  

Najczęściej stosowany test do diagnozowania gruźlicy polega na badaniu flegmy pacjenta pod mikroskopem. Metoda ta została opracowana prawie 140 lat temu. Testowanie pod mikroskopem zajmuje stosunkowo dużo czasu, Nie pozwala też zidentyfikować, z jakiego rodzaju wariantem gruźlicy mamy do czynienia. To oznacza, że nie wiadomo czy i na jakie leki będzie wrażliwy lub oporny. 

Istnieją też testy molekularne. Wyniki otrzymywane są niemal natychmiast, test pozwala też od razu wykryć lekooporność. Przyspiesza to diagnozę i pozwala na szybkie włączenie skutecznej terapii. Ich minusem jest ciągle wysoka cena, która znacznie wpływa na ich dostępność. 

Gdy pacjenci nie reagują na dwa najsilniejsze antybiotyki, uważa się, że mają gruźlicę lekooporną. Jej leczenie jest długie i żmudne.  

W ramach leczenia pacjenci zmuszeni są do regularnego przyjmowania mieszanki nawet 20 tabletek dziennie. Przyjmowane leki mogą z kolei wywoływać wiele potencjalnych skutków ubocznych, w tym psychozę i głuchotę. Uciążliwości te dodatkowo obniżają motywację pacjentów do leczenia, którego skuteczność wynosi niewiele ponad 50 procent. 

Większość leków stosowanych w leczeniu gruźlicy jest stara i toksyczna. Jednak w ostatniej dekadzie opracowano bedakilinę, delamanid i pretomanid, dając pacjentom nadzieję i możliwości leczenia. Jednak udostępnianie tych leków pacjentom, którzy bardzo ich potrzebują, jest niezwykle powolne. 

Dostęp do tych nowoczesnych leków gruźliczych jest ograniczony przez wysokie ceny i prawo własności intelektualnej. Państwa powinny bardziej rygorystycznie kontrolować zastosowanie patentów oraz powinny zapobiegać wykorzystaniu patentów wtórnych do blokowania wprowadzania na rynek generycznych odpowiedników leków po wygaśnięciu ich patentów pierwotnych. 

Byłem na farmie i zbierałem ryż, kiedy po raz pierwszy zacząłem kaszleć. Od tego dnia kaszel się nasilał. Odwiedziłem wiele szpitali, w których podawano mi mnóstwo leków. Próbowałem też tradycyjnych ziół, ale nie czułem się lepiej. Moje zdrowie zaczęło poprawiać się dopiero, gdy dotarłem do szpitala Makeni. Przeszedłem na nowy, sześciomiesięczny schemat [leczenia] i teraz czuję się o wiele lepiej.  

Yeanoh, pacjent w szpitalu wspieranym przez Lekarzy bez Granic, Sierra Leone 

Badania kliniczne i nowe schematy leczenia gruźlicy 

W ostatnich latach Lekarze bez Granic przeprowadzili pełnowymiarowe badania kliniczne leczenia gruźlicy – TB-PRACTECAL. Było to możliwe dzięki skali działań organizacji w zakresie leczenia gruźlicy. W ramach TB-PRACTECAL opracowano nowe schematy leczenia wariantów lekoopornych choroby, opartych o kombinacje bedakiliny, pretomanidu, linezolidu i moksyfloksacyny (BPaLM); bedakiliny, pretomanidu i linezolidu (BPaL) oraz bedakiliny, pretomanidu, linezolidu i klofazminy (BPaLC). Najlepiej wypadł wariant BPaLM, który okazał się w pełni skuteczny u 89 proc. osób leczonych.  

W 2022 roku badania TB-PRACTECAL stały się podstawą do najnowszej aktualizacji wytycznych leczenia gruźlicy lekoopornej Światowej Organizacji Zdrowia (WHO).  

Co robimy w Polsce?

Wspieramy nowy program leczenia gruźlicy.

Pilotażowy program leczenia ambulatoryjnego gruźlicy wielolekoopornej ma szansę podnieść standard leczenia tej choroby i znacznie poprawić jakość życia pacjentów w Polsce. Leczenie ma odbywać się w domu, a terapia będzie krótsza i bezpieczniejsza. Nasz zespół wspiera program Ministerstwa Zdrowia, koordynowany przez Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie (IGiChP), wiedzą i doświadczeniem.

Dowiedz się więcej

Personel Lekarzy bez Granic ogląda zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej w jednym z naszych ośrodków zajmujących się diagnozowaniem gruźlicy. Filipiny, 2023

Jakich działań potrzeba, aby skutecznie walczyć z gruźlicą? Jakie są jej przyczyny? Co robią Lekarze bez Granic?

Przeczytaj więcej.