
Ukraina: wsparcie zdrowia psychicznego po traumie wojennej
Siłą psychologa jest to, że może pomóc w znalezieniu sposobu na życie z traumą. Lekarze bez Granic zapewniają pomoc z zakresu zdrowia psychicznego w Ukrainie.
– Mieszkam w Mariupolu od dziecka – mówi Alina Rosheva. – Miałam piękny dom i grupę przyjaciół. Z ufnością patrzyłam w przyszłość. To wszystko skończyło się pod koniec lutego 2022 roku. Wszyscy krewni dołączyli do nas w naszej piwnicy. Było nas trzynaścioro, młodych i starych, próbujących przetrwać, jak tylko mogliśmy. Eksplozje były tak silne, że wysadziło drzwi do piwnicy. Decyzja o ucieczce była oczywista. Gdybyśmy zostali, już byśmy nie żyli – dodaje.
Po 20 dniach w piwnicy, dwudziestoletnia Alina razem z krewnymi podjęła długą i niebezpieczną podróż, mijając dziesiątki punktów kontrolnych rosyjskiej armii zanim dotarła na terytorium kontrolowane przez ukraińską armię. Zmierzając na zachód, w kierunku Zaporoża, dotarła do Winnicy, która stała się jej tymczasowym domem.

Namacalne zmiany w życiu
4,6 miliona Ukraińców, tak jak Alina, jest obecnie przesiedlonych w obrębie kraju. 160 000 spośród nich przebywa w Winnicy. Od kwietnia 2022 roku kliniki mobilne Lekarzy bez Granic zapewniają pomoc medyczną i pierwszą pomoc psychologiczną w schronieniach okalających miasto, w których żyją przesiedleńcy. Żeby zwiększyć świadomość dostępności pomocy psychologicznej zapewnianej przez Lekarzy bez Granic, prowadzimy sesje grupowe dla dorosłych i dzieci.
Pomoc psychologiczna to namacalne zmiany w życiu wielu osób, szczególnie dzieci.
– Kiedy zaczynaliśmy, ludzie mówili nam, że ich dzieci tylko siedzą, nie rozmawiają z nikim – mówi Mariana Rachok, promotorka zdrowia Lekarzy bez Granic. – Byliśmy bardzo szczęśliwi widząc, że z upływem czasu i kolejnymi sesjami, dzieci zaczęły się ze sobą bawić.
Wspieraj regularną, comiesięczną darowizną
Powrót do zdrowia wymaga czasu. Wspieraj Lekarzy bez Granic comiesięczną, regularną darowizną i pomóż nam zapewniać pomoc tak długo, jak jest potrzebna.
"*" oznacza pola wymagane
Wsparcie po traumie wojennej
Zespoły Lekarzy bez Granic w Winnicy szybko zdały sobie sprawę, że jest potrzebna wyspecjalizowana pomoc dla osób żyjących z zespołem stresu pourazowego (post-traumatic stress disorder, PTSD) na skutek wojny.
– Większość pacjentów to przesiedleńcy, którzy widzieli i przeżyli straszne rzeczy – mówi Lilia Savchenko, lekarka Lekarzy bez Granic.
– Doświadczają poczucia beznadziei, koszmarów nocnych, nawracających, uporczywych myśli, niepokoju i wyobcowania. To wszystko są normalne reakcje na nienormalne wydarzenia. Ale jeśli taki stan utrzymuje się dłużej niż trzy do sześciu miesięcy, oznacza to, że dana osoba cierpi na zespół stresu pourazowego. [Bez leczenia] (…) stan osoby będzie się pogarszać z dnia na dzień – dodaje.
Psychologowie Lekarzy bez Granic mają obecnie około 30 pacjentów na cotygodniowych konsultacjach. Pacjenci i pacjentki przechodzą wstępną ocenę w formie konsultacji z lekarzem i jednym z psychologów, którzy stawiają diagnozę na podstawie testów i obserwacji klinicznych oraz opracowują program leczenia.

– Leczenie zależy od stanu psychicznego, w którym zgłasza się do nas osoba, ale zazwyczaj trwa 10-15 sesji – mówi Lilia Savchenko. Podczas konsultacji psychologowie stosują praktykę opartą na dowodach, podzieloną na trzy fazy: stabilizację, przetwarzanie traumy i reintegrację z życiem społecznym – i dostosowaną leczenie do potrzeb pacjentów – dodaje.
Stygmatyzacja wokół zdrowia psychicznego
Powszechnym symptomem PTSD jest opór przed szukaniem pomocy. Jest to często pogarszane przez stygmatyzację, która towarzyszy leczeniu psychiatrycznemu.
– Brakuje zrozumienia tego, jak działa psychoterapia, co może zniechęcać ludzi do szukania pomocy – mówi Andrii Panasiuk, specjalista ds. zdrowia psychicznego Lekarzy bez Granic, psycholog. – Podnoszenie świadomości o leczeniu odgrywa kluczową rolę – dodaje.
Aby zwiększyć świadomość na temat zespołu stresu pourazowego i poinformować ludzi o jego objawach, zespoły Lekarzy bez Granic prowadzą sesje z lekarzami rodzinnymi i stowarzyszeniami weteranów. Prowadzimy również sesje psychoedukacyjne na temat objawów PTSD podczas warsztatów kreatywnych i zajęć artystycznych z lokalnymi organizacjami dla przesiedleńców, takimi jak I’Mariupol lub Chersoń hub. Podczas tych działań promotorzy zdrowia siadają i rozmawiają z każdym uczestnikiem indywidualnie, aby zbudować zaufanie, zidentyfikować osoby, które mogłyby skorzystać ze wsparcia psychologicznego i zachęcić je do poszukiwania opieki.


– Często rysuję paralelę między obrażeniami fizycznymi i psychicznymi – mówi Maria Rachok. – Jeśli nie zdezynfekujesz i nie opatrzysz rany, a tylko ją zakryjesz i będziesz ignorować, stan rany się pogorszy. W mocy psychologa nie leży przywrócenie domu i bliskich, ale psycholog może pomóc znaleźć sposoby na życie z traumą, nauczyć jak lepiej rozumieć swoje emocje, jak sobie z nimi radzić i jak samodzielnie sobie pomóc.
Życie na nowo
Lidia Bazualyeva ma 74 lata. Została zmuszona do ucieczki z domu w Chersoniu. Otrzymała wsparcie psychologiczne od Lekarzy bez Granic w związku z zespołem stresu pourazowego.
– Zajęcia kreatywne i sesje z psychologiem pomogły mi psychologicznie, powoli zaczęłam wychodzić ze stanu po traumie. Teraz [ludzie tutaj] to moja jedyna rodzina, nie opuściłam żadnego wydarzenia – mówi z uśmiechem. – Kiedy rozmawiam z innymi, powoli zaczynam żyć na nowo.

Alina Rosheva niedawno zakończyła program leczenia zespołu stresu pourazowego Lekarzy bez Granic.
– Odbyłam wiele sesji terapii. To było trudne – mówi. – Zmiany nie przyszły z dnia na dzień. To długi i skomplikowany proces. Trzy miesiące po rozpoczęciu terapii przestałam mieć ataki paniki, nauczyłam się je kontrolować i sobie z nimi radzić.
Obecnie Alina zajmuje się organizacją aktywności kulturalnych w organizacji I’Mariupol, która zapewnia wsparcie psychologiczne dla osób przesiedlonych do Winnicy. Ma grupę przyjaciół i z nadzieją patrzy w przyszłość.
Lekarze bez Granic w Ukrainie
Lekarze bez Granic po raz pierwszy pracowali w Ukrainie w 1999 roku zapewniając leczenie HIV/AIDS, gruźlicy i wirusowego zapalenia wątroby typu C. W latach 2014-2019 zespoły Lekarzy bez Granic pracowały w dotkniętych konfliktem regionach Ługańska i Doniecka, prowadząc kliniki mobilne, zapewniając wsparcie lokalnym pracownikom służby zdrowia i szkoląc ich w zakresie opieki psychiatrycznej. W ciągu dwóch lat od dramatycznej eskalacji wojny w Ukrainie Lekarze bez Granic rozszerzyli swoją działalność o: organizowanie ewakuacji medycznych; zapewnianie opieki medycznej i psychiatrycznej za pośrednictwem klinik mobilnych; zapewnianie opieki chirurgicznej, ratunkowej i intensywnej terapii; zapewnianie fizjoterapii; oraz zapewnianie leczenia psychologicznego, w tym zespołu stresu pourazowego (PTSD).
We wrześniu 2023 roku zespoły Lekarzy bez Granic rozpoczęły świadczenie specjalistycznych usług psychoterapeutycznych dla osób z PTSD w nowym, specjalnie zaprojektowanym ośrodku zdrowia psychicznego w Winnicy. Od tego czasu przeprowadziliśmy blisko 1400 konsultacji i 4400 sesji informacyjnych. Do tej pory 81 pacjentów i pacjentek zakończyło program leczenia.