Lidia Bazualyeva pochodzi z Chersonia, zakończyła leczenie w ośrodku Lekarzy bez Granic, Ukraina 2024, zdjęcie: Fanny Hostettler/MSF
© Fanny Hostettler/MSF
Lidia Bazualyeva pochodzi z Chersonia, zakończyła leczenie w ośrodku Lekarzy bez Granic, Ukraina 2024, zdjęcie: Fanny Hostettler/MSF

Ukraina: wsparcie zdrowia psychicznego po traumie wojennej

Siłą psychologa jest to, że może pomóc w znalezieniu sposobu na życie z traumą. Lekarze bez Granic zapewniają pomoc z zakresu zdrowia psychicznego w Ukrainie. 

– Mieszkam w Mariupolu od dziecka – mówi Alina Rosheva. – Miałam piękny dom i grupę przyjaciół. Z ufnością patrzyłam w przyszłość. To wszystko skończyło się pod koniec lutego 2022 roku. Wszyscy krewni dołączyli do nas w naszej piwnicy. Było nas trzynaścioro, młodych i starych, próbujących przetrwać, jak tylko mogliśmy. Eksplozje były tak silne, że wysadziło drzwi do piwnicy. Decyzja o ucieczce była oczywista. Gdybyśmy zostali, już byśmy nie żyli – dodaje. 

Po 20 dniach w piwnicy, dwudziestoletnia Alina razem z krewnymi podjęła długą i niebezpieczną podróż, mijając dziesiątki punktów kontrolnych rosyjskiej armii zanim dotarła na terytorium kontrolowane przez ukraińską armię. Zmierzając na zachód, w kierunku Zaporoża, dotarła do Winnicy, która stała się jej tymczasowym domem. 

Nataliia Seleznova, promotorka zdrowia Lekarzy bez Granic prowadzi ćwiczenia oddechowe po zajęciach z rzemiosła w Chersoń Hub, organizacji partnerskiej, która wspiera osoby wewnętrznie przesiedlone, głównie z Chersonia, Ukraina 2023, zdjęcie: Florence Dozol/MSF
Nataliia Seleznova, promotorka zdrowia Lekarzy bez Granic prowadzi ćwiczenia oddechowe po zajęciach z rzemiosła w Chersoń Hub, organizacji partnerskiej, która wspiera osoby wewnętrznie przesiedlone, głównie z Chersonia, Ukraina 2023, zdjęcie: Florence Dozol/MSF

Namacalne zmiany w życiu

4,6 miliona Ukraińców, tak jak Alina, jest obecnie przesiedlonych w obrębie kraju. 160 000 spośród nich przebywa w Winnicy. Od kwietnia 2022 roku kliniki mobilne Lekarzy bez Granic zapewniają pomoc medyczną i pierwszą pomoc psychologiczną w schronieniach okalających miasto, w których żyją przesiedleńcy. Żeby zwiększyć świadomość dostępności pomocy psychologicznej zapewnianej przez Lekarzy bez Granic, prowadzimy sesje grupowe dla dorosłych i dzieci. 

Pomoc psychologiczna to namacalne zmiany w życiu wielu osób, szczególnie dzieci. 

– Kiedy zaczynaliśmy, ludzie mówili nam, że ich dzieci tylko siedzą, nie rozmawiają z nikim – mówi Mariana Rachok, promotorka zdrowia Lekarzy bez Granic. – Byliśmy bardzo szczęśliwi widząc, że z upływem czasu i kolejnymi sesjami, dzieci zaczęły się ze sobą bawić.  

Wspieraj regularną, comiesięczną darowizną

Powrót do zdrowia wymaga czasu. Wspieraj Lekarzy bez Granic comiesięczną, regularną darowizną i pomóż nam zapewniać pomoc tak długo, jak jest potrzebna. 

Wsparcie po traumie wojennej

Zespoły Lekarzy bez Granic w Winnicy szybko zdały sobie sprawę, że jest potrzebna wyspecjalizowana pomoc dla osób żyjących z zespołem stresu pourazowego (post-traumatic stress disorder, PTSD) na skutek wojny.  

– Większość pacjentów to przesiedleńcy, którzy widzieli i przeżyli straszne rzeczy – mówi Lilia Savchenko, lekarka Lekarzy bez Granic.  

– Doświadczają poczucia beznadziei, koszmarów nocnych, nawracających, uporczywych myśli, niepokoju i wyobcowania. To wszystko są normalne reakcje na nienormalne wydarzenia. Ale jeśli taki stan utrzymuje się dłużej niż trzy do sześciu miesięcy, oznacza to, że dana osoba cierpi na zespół stresu pourazowego. [Bez leczenia] (…) stan osoby będzie się pogarszać z dnia na dzień – dodaje. 

Psychologowie Lekarzy bez Granic mają obecnie około 30 pacjentów na cotygodniowych konsultacjach. Pacjenci i pacjentki przechodzą wstępną ocenę w formie konsultacji z lekarzem i jednym z psychologów, którzy stawiają diagnozę na podstawie testów i obserwacji klinicznych oraz opracowują program leczenia. 

Sesja Lekarzy bez Granic w ośrodku I'Mariupol z grupą dzieci oraz ich matkami i babciami. Podczas sesji promotorzy i promotorki zdrowia Lekarzy bez Granic zaczynają od psychoedukacji, opowiadają o oznakach problemów ze zdrowiem psychicznym i zapewniają narzędzia do relaksu. Następnie rozpoczynają się zajęcia plastyczne i rękodzielnicze. Dzisiejszy program polega na zrobieniu bransoletki makramowej z drewnianych koralików z Marianą Rachok i Nataliią Seleznovą, promotorkami zdrowia Lekarzy bez Granic. Sesja kończy się ćwiczeniami oddechowymi, Ukraina 2024, zdjęcie: Fanny Hostettler/MSF
Sesja Lekarzy bez Granic w ośrodku I’Mariupol z grupą dzieci oraz ich matkami i babciami. Podczas sesji promotorzy i promotorki zdrowia Lekarzy bez Granic zaczynają od psychoedukacji, opowiadają o oznakach problemów ze zdrowiem psychicznym i zapewniają narzędzia do relaksu. Następnie rozpoczynają się zajęcia plastyczne i rękodzielnicze. Dzisiejszy program polega na zrobieniu bransoletki makramowej z drewnianych koralików z Marianą Rachok i Nataliią Seleznovą, promotorkami zdrowia Lekarzy bez Granic. Sesja kończy się ćwiczeniami oddechowymi, Ukraina 2024, zdjęcie: Fanny Hostettler/MSF

– Leczenie zależy od stanu psychicznego, w którym zgłasza się do nas osoba, ale zazwyczaj trwa 10-15 sesji – mówi Lilia Savchenko. Podczas konsultacji psychologowie stosują praktykę opartą na dowodach, podzieloną na trzy fazy: stabilizację, przetwarzanie traumy i reintegrację z życiem społecznym – i dostosowaną leczenie do potrzeb pacjentów – dodaje.  

Stygmatyzacja wokół zdrowia psychicznego 

Powszechnym symptomem PTSD jest opór przed szukaniem pomocy. Jest to często pogarszane przez stygmatyzację, która towarzyszy leczeniu psychiatrycznemu.  

– Brakuje zrozumienia tego, jak działa psychoterapia, co może zniechęcać ludzi do szukania pomocy – mówi Andrii Panasiuk, specjalista ds. zdrowia psychicznego Lekarzy bez Granic, psycholog. – Podnoszenie świadomości o leczeniu odgrywa kluczową rolę – dodaje. 

Aby zwiększyć świadomość na temat zespołu stresu pourazowego i poinformować ludzi o jego objawach, zespoły Lekarzy bez Granic prowadzą sesje z lekarzami rodzinnymi i stowarzyszeniami weteranów. Prowadzimy również sesje psychoedukacyjne na temat objawów PTSD podczas warsztatów kreatywnych i zajęć artystycznych z lokalnymi organizacjami dla przesiedleńców, takimi jak I’Mariupol lub Chersoń hub. Podczas tych działań promotorzy zdrowia siadają i rozmawiają z każdym uczestnikiem indywidualnie, aby zbudować zaufanie, zidentyfikować osoby, które mogłyby skorzystać ze wsparcia psychologicznego i zachęcić je do poszukiwania opieki. 

Mariana Rachok, promotorka zdrowia Lekarzy bez Granic w Winnicy, Ukraiana 2024, zdjęcie:  Fanny Hostettler/MSF
Mariana Rachok, promotorka zdrowia Lekarzy bez Granic w Winnicy, Ukraiana 2024, zdjęcie: Fanny Hostettler/MSF
Andrii Panasiuk, koordynator ds. zdrowia psychicznego, psycholog, Ukraina 2024, zdjęcie: Fanny Hostettler/MSF
Andrii Panasiuk, koordynator ds. zdrowia psychicznego, psycholog, Ukraina 2024, zdjęcie: Fanny Hostettler/MSF

– Często rysuję paralelę między obrażeniami fizycznymi i psychicznymi – mówi Maria Rachok. – Jeśli nie zdezynfekujesz i nie opatrzysz rany, a tylko ją zakryjesz i będziesz ignorować, stan rany się pogorszy. W mocy psychologa nie leży przywrócenie domu i bliskich, ale psycholog może pomóc znaleźć sposoby na życie z traumą, nauczyć jak lepiej rozumieć swoje emocje, jak sobie z nimi radzić i jak samodzielnie sobie pomóc. 

Życie na nowo

Lidia Bazualyeva ma 74 lata. Została zmuszona do ucieczki z domu w Chersoniu. Otrzymała wsparcie psychologiczne od Lekarzy bez Granic w związku z zespołem stresu pourazowego. 

– Zajęcia kreatywne i sesje z psychologiem pomogły mi psychologicznie, powoli zaczęłam wychodzić ze stanu po traumie. Teraz [ludzie tutaj] to moja jedyna rodzina, nie opuściłam żadnego wydarzenia – mówi z uśmiechem. – Kiedy rozmawiam z innymi, powoli zaczynam żyć na nowo.   

Alina Roshevska zakończyła leczenie w ośrodku leczenia traumy Lekarzy bez Granic w Winnicy, Ukraina 2024, zdjęcie: Fanny Hostettler/MSF
Alina Roshevska zakończyła leczenie w ośrodku leczenia traumy Lekarzy bez Granic w Winnicy, Ukraina 2024, zdjęcie: Fanny Hostettler/MSF

Alina Rosheva niedawno zakończyła program leczenia zespołu stresu pourazowego Lekarzy bez Granic.  

– Odbyłam wiele sesji terapii. To było trudne –  mówi. – Zmiany nie przyszły z dnia na dzień. To długi i skomplikowany proces. Trzy miesiące po rozpoczęciu terapii przestałam mieć ataki paniki, nauczyłam się je kontrolować i sobie z nimi radzić.   

Obecnie Alina zajmuje się organizacją aktywności kulturalnych w organizacji I’Mariupol, która zapewnia wsparcie psychologiczne dla osób przesiedlonych do Winnicy. Ma grupę przyjaciół i z nadzieją patrzy w przyszłość. 

Lekarze bez Granic w Ukrainie

Lekarze bez Granic po raz pierwszy pracowali w Ukrainie w 1999 roku zapewniając leczenie HIV/AIDS, gruźlicy i wirusowego zapalenia wątroby typu C. W latach 2014-2019 zespoły Lekarzy bez Granic pracowały w dotkniętych konfliktem regionach Ługańska i Doniecka, prowadząc kliniki mobilne, zapewniając wsparcie lokalnym pracownikom służby zdrowia i szkoląc ich w zakresie opieki psychiatrycznej. W ciągu dwóch lat od dramatycznej eskalacji wojny w Ukrainie Lekarze bez Granic rozszerzyli swoją działalność o: organizowanie ewakuacji medycznych; zapewnianie opieki medycznej i psychiatrycznej za pośrednictwem klinik mobilnych; zapewnianie opieki chirurgicznej, ratunkowej i intensywnej terapii; zapewnianie fizjoterapii; oraz zapewnianie leczenia psychologicznego, w tym zespołu stresu pourazowego (PTSD).  

We wrześniu 2023 roku zespoły Lekarzy bez Granic rozpoczęły świadczenie specjalistycznych usług psychoterapeutycznych dla osób z PTSD w nowym, specjalnie zaprojektowanym ośrodku zdrowia psychicznego w Winnicy. Od tego czasu przeprowadziliśmy blisko 1400 konsultacji i 4400 sesji informacyjnych. Do tej pory 81 pacjentów i pacjentek zakończyło program leczenia. 

News

Widok na zmilitaryzowaną granicę polsko-białoruską. Od listopada 2022 roku Lekarze bez Granic zapewniają pomoc medyczną uchodźcom na Podlasiu, we współpracy z aktywistami i innymi organizacjami społecznymi. Polska, 2024
Polska

Konsekwencje przemocy na granicy polsko-białoruskiej [RAPORT]

Więcej
Monika Ślósarska, koordynatorka projektu Lekarzy bez Granic. Mjanma, 2022
Bangladesz

Monika Ślósarska: najważniejsze to skupić się na tym, co możemy zrobić

Więcej
Palestyna

Lekarze bez Granic opłakują śmierć dziewiątego pracownika w Gazie 

Więcej
Dzieci bawią się na gruzach niedaleko przychodni Lekarzy bez Granic w mieście Gaza. Strefa Gazy, 2024

Strefa Gazy: Lekarze bez Granic o tymczasowym zawieszeniu broni

Więcej
Widok na zmilitaryzowaną granicę polsko-białoruską. Od listopada 2022 roku Lekarze bez Granic zapewniają pomoc medyczną uchodźcom na Podlasiu, we współpracy z aktywistami i innymi organizacjami społecznymi. Polska, 2024

Polska: oświadczenie Lekarzy bez Granic

Więcej
Zespół Lekarzy bez Granic i wolontariusze próbują uruchomić ponownie szpital, korzystając z dostępnych materiałów. Sudan, 2023

Sudan: zawieszenie działalności kluczowego szpitala w Chartumie

Więcej
Ludzie z obwodu donieckiego odpoczywają w ośrodku przejściowym w Pawłohradzie. Ukraina, 2024

Ukraina: pomoc dla uciekających z miasta Kurachowe  

Więcej
Pielęgniarka pracuje w placówce w Siguiri w Gwinei podczas największej od 30 lat epidemii błonicy w tym kraju. Gwinea, grudzień 2023

Nasze działania w 2024 roku [GALERIA ZDJĘĆ]

Więcej
Pozbawiona dostępu do gazu kuchennego, Yasmin jest zmuszona do korzystania z plastiku jako rozpałki i gotowania nad otwartym ogniem, aby wykarmić rodzinę. Strefa Gazy, 2024

Izrael zniszczył warunki do życia w Strefie Gazy [RAPORT] 

Więcej
Widok na zmilitaryzowaną granicę polsko-białoruską. Od listopada 2022 roku Lekarze bez Granic zapewniają pomoc medyczną uchodźcom na Podlasiu, we współpracy z aktywistami i innymi organizacjami społecznymi. Polska, 2024

Polska: zawieszenie prawa do azylu będzie miało śmiertelne konsekwencje

Więcej
Lekarze bez Granic prowadzili działania poszukiwawczo-ratunkowe na statku Geo Barents od czerwca 2021 roku. W grudniu 2024 roku ogłosili wstrzymanie tych działań. Morze Śródziemne, 2024

Morze Śródziemne: statek Geo Barents kończy działania

Więcej
Lekarze bez Granic wspierają opiekę pediatryczną w szpitale w Heracie. Afganistan, 2024
afganistan

Afganistan: wykluczanie kobiet z instytucji medycznych zagraża opiece medycznej

Więcej
Pracownik Lekarzy bez Granic zajmuje się diagnozowaniem i leczeniem gruźlicy. Libia, 2022

Polska: program pilotażowy wzorem do zmian leczenia gruźlicy

Więcej
Widok na zmilitaryzowaną granicę polsko-białoruską. Od listopada 2022 roku Lekarze bez Granic zapewniają pomoc medyczną uchodźcom na Podlasiu, we współpracy z aktywistami i innymi organizacjami społecznymi. Polska, 2024

Polska: wysłuchanie obywatelskie w sprawie Strategii Migracyjnej

Więcej
Ibrahim ma siedem miesięcy, urodził się podczas wojny. Ma poważną chorobę dróg oddechowych. Strefa Gazy, 2024

Strefa Gazy: warunki życia zagrażają dzieciom 

Więcej
Akcja poszukiwania rannych po bombardowniu północnej Gazy

Gdzie jest dr Obeid? 

Więcej